*Mi no ta responsabel pa ningun persona ku bai kumpra of trade ku Cryptocurrency ora terminá di lesa mi review, tur loke ku bo hasi den e mundu di Cryptocurrency ta keda bo propio responsabilidat!*


***********************************************************************************





Lastu tempu nan aki nos ta mira i tende e nòmber "Bitcoin" hopi riba media sosial nan i bastante wèpsait nan popular, pero kiko eksaktamente ta Bitcoin?


Pa nos por kompronde kiko ta Bitcoin nos mester sa kiko ta "Cryptocurrency" promé, no spanta e lo no ta nada kompliká pa kompronde, laga nos pensa riba Cryptocurrency komo un moneda/florin digital, Cryptocurrency riba su mes tabata na eksistensia for di aña 1983! Difísil pa kere ku awor numa e ta besig ta kue fama no?!



E Amerikano David Chaum a inventá e promé Cryptocurrency ku tabata jama "ecash" i na aña 1995 e la wòrdu implementá mas mihon ku e nòmber nobo "Digicash" ku e Cryptocurrency aki hopi persona por a use pa paga tur loke nan ta desea online via di in software dediká pa esaki (awendia esaki nos ta jama nos bitcoin wallet, lo tin mas informashon tokante e wallet aki den e post aki mes), i loke ta e benefisionan di e Cryptocurrency aki ta ku Gobièrnu of banko nan grandi i poderoso NO tin i LO NO por tin kontrol riba dje NUNKA! Esaki ta nifiká ku kada persona ku tin su Cryptocurrency tin ful kontrol ariba!


Laga nos ban na aña 2008 kaminda un grupo di persona bou di e nòmber "Satoshi Nakamoto" a traha traha un wèpsait (bitcoin.org) i tambe e Cryptocurrency ku e nòmber Bitcoin, ku e splikashon ku e ta un "Peer-to-peer Electronic Cash System" i a wòrdu implementá i lansa komo open-source software/code na aña 2009, te ku awe ningun persona sa ta ken ta e persona nan den e grupo Satoshi Nakamoto.



E Bitcoin network a wòrdu lansa dia 3 di January aña 2009, ora ku e grupo Nakamoto a mine e promé block di e chain (lo mi splika kiko esaki ta unbes!) e promé block aki e la dune e nòmber "Genesis block" I den e code nan di su block e la laga un mensahe ku ta bisa ;



"The times 03/Jan/2009 Chancellor on brink of second bailout for banks"



Ku ta referí na e crisis financial ku a sosodé na aña 2008, dus Satoshi ke skapa nos di e sistema frágil di banko nan rònt mundu en general. Asina tur hende por ta riba nan mes sin preokupá kon ekonomia ta, desishon nan di gobièrnu of banko nan lo NO por afektá Bitcoin/Cryptocurrency en general!



Ken a risibí e promé transakshon di promé block aki? E persona ku e nòmber Cypherpunk Hal Finney, e la download e Bitcoin software (mihon konosí awe manera nos bitcoin wallet) i riba e fecha 12 di January aña 2009 a risibí 10 Bitcoins di Nakamoto, na aña 2010 e promé transakshon komersial ku Bitcoin a tuma lugá, e programmer Laszlo Hanyecz a kumpra dos (2) pizza na Papa John,s pa 10.000 Bitcoin.


E grupo Nakamoto a logra mine un mion Bitcoin promé ku nan a disparsé na aña 2010, pero Nakamoto a duna su kreashon pa Gavin Andresen ku mas despues a bira e lead developer na Bitcoin Foundation. Pero no a dura masha ku Andresen mes no a sigui ku e kontrol di Bitcoin den su man na aña 2014.


Andresen su palabra nan pa Bitcoin ta lo sigiente ;


"Bitcoin is designed to bring us back to decentralized currency of the people"


Laga nos ban na aña 2011 pa 2012 e promé uso grandi di Bitcoin tabata den black market of dark web (wèpsaitnan sekreto ku no ta fásil pa alkansá pa persona normal) durante 30 luna kuminsá for di February di aña 2011 sierto wèpsaitnan den dark web a kumisa aseptá Bitcoin komo un opshon pa pago, un total di 214$ mion dollar total a wòrdu paga via di bitcoin riba e wèpsaitnan aki!


Awor bo lo ta puntra bo mes, ta kuantu dollar un bitcoin ta bal?


Na kuminsamentu di aña 2011 e prijs a kumisa pa solamente 0.30$ cen USD pa un un (1) bitcoin, i a krese tiki tiki durante e aña pa un total di 5.27$ USD, e prijs a subi te ku 31.50$ USD riba 8 di Juni di mesun aña 2011.



Pa kuminsamentu di aña 2012 Bitcoin su prijs nan a kumisa na 5.27$ USD i tabata subi segun e aña ta bai, pa January e prijs tabata 7.38$ USD pero surgí un crash di 48% den January ey mes, pa dia 17 di Augustes e prijs a subi te ku 16.42$ USD pero a bolbe crash despues di 3 dia ku un bahada di 57%!


Durante aña 2013 pa 2016 e prijs a fluktua drástikamente for di 13.30$ USD na aña 2013 a bai te na 770$ USD pa 1 di January 2014! Durante aña 2014 e prijs a baha di 770$ USD te ku 314$ USD riba dia 30 di July 2014 Wikipedia a kumisa aseptá donashon den pago ku Bitcoin. Pa aña 2016 Bitcoin su prijs a subi te ku 998$ USD!


Durante aña 2017 pa 2019 e prijs di Bitcoin a subi di 998$ USD te ku 13 mil $ USD den January 2018, i pa December 2017 Bitcoin su prijs a subi te ku 19 mil $ USD!


I pa aña 2020 aki kompania nan grandi manera MicroStrategy a invest 250 million $ USD den Bitcoin, October 2020 Square Inc. a pone 1% di nan assets kual ta 50 million $ USD den Bitcoin, pa November PayPal a anunsiá ku tur nan kliente por kumpra/tene/bende Bitcoin riba nan plataforma!


December 2020 aki "Massachusetts Mutual Life Insurance Company" a anunsiá ku nan a kumpra 100 million $ USD den Bitcoin! Dus un danki na tur e kompania nan grandi aki ku awe Bitcoin su balor ta top den 24K $ USD!!



Awor laga nos ban tira bista riba kiko ta un blockchain, mas promé nos a lesa tokante e promé block ku jama Genesis tòg? E blockchain ta simplemente un file prinsipal riba e Bitcoin su network ku ta warda tur transakshon ku wòrdu hasi riba e Bitcoin network, kada block ta kontené un information ku ta konektá ku e block anterior, asina nan ta konektá ku otro for di e promé block ku jama Genesis te ku e lastu block ku lo wòrdu usa miéntras Bitcoin ta na bida. Kada 10 minüt of ménos sierto blocks ta wòrdu krea for di e network mes pa wordu usa pa transakshon nan ku lo bai sosodé den futuro. Fásil tòg! Nada kompliká!


Awor nos a jega na nos Bitcoin wallet porfin!



Manera e nòmber mes ta bisa e ta nos "wallet" kaminda nos ta warda nos bitcoin ku nos tin, esaki por ta un wallet ku ta simplemente un software riba bo pc/laptop of smartphone/tablet, of si bo ke ta untiki mas sigur bo por kumpra un hardware wallet ku ta konektá ku bo laptop/pc via e USB port. Riba nos smartphone nos por download un wallet via appstore/Google playstore, search pa Bitcoin wallet i download esnan ku tin 4/5 strea pa ta sigur ku ta un wallet safe! Ku nos wallet nos por kumpra/hold/bende nos bitcoin. Ta bon pa nos sa ku nos Wallet i ku blockchain en general ta un teknologia hopi segura! Nos wallet so ta usa (SHA-1, SHA2, and SHA-256) encryption ku ta mesun seguridat ku top military bases ta usando awendia!


Mi ke mantené e review aki te aki pa por mantené tòg wèl untiki plasentero pa lesa! Lo mi publiká un "in depth review" riba mi blog ku lo ofresé untiki mas informashon mas tech savy pa tur esnan ku lo ta interesá.


Mi ta spera ku mi por a informá kiko ta Bitcoin na un manera fásil pa lesa i kompronde, si bo ke bai den mas detayes bo por tira bista i lesa e whitepaper di Bitcoin mes riba e site bitcoin.org/bitcoin.pdf



I na final di dia, ta keda na kada persona si nan ta kere den e Cryptocurrency (Bitcoin) of no. Mi post ta simplemente pa duna untiki mas informashon na nos dushi Papiamentu kiko en general ta Bitcoin, mi no ta forsa ningun persona hasi algu ku nan no ta sinti nan kla pe!